1. derece yaniklar: Derinin sadece en üst tabakasinin zedelendiği yaniklardir. Kizariklik, gerginlik ve ağri görülür. Örnek: güneş yaniklari.
2. derece yaniklar: Derinin üst ve değişen oranlarda alt kisminin etkilendiği yaniklardir. Kizariklik, gerginlik, ağri ve su toplanmasi (bül) ile karakterizedir.
3. derece yaniklar: Tüm deriyi kapsayan; derialti dokularina, derin dokulara ve hatta kemiklere kadar ulaşan yaniklardir. Deri kuru kayiş gibi olabilir veya renk değişikliği görülebilir (kömür gibi, beyaz veya kahverengi olabilir ). şiddetli yaniklarda, yüzeysel sinir uçlari ve kan damarlari zedeleneceğinden yanik alanda his kaybi olabilir, buna karşin çevredeki daha az yanmiş olan doku aşiri ağrili olabilir.
2- Yüzey miktari : Dokuzlar kurali ile belirlenir.
3- Kritik alanlarin yanmasi : Eller ayaklar, yüz ve cinsel organlar.
4- Hastanin yaşi : Çok genç veya çok yaşli olma.
5- Hastanin genel sağlik durumu : Diğer yaralanmalar veya hastaliklar (diabet, kalp, kronik böbrek hastaliği vb gibi).
HAFiF YANIKLAR:
Vücut yüzeyinin,
% 2 sinden az olan 3. derece yaniklardir.
% 15 inden az olan 2. derece yaniklardir.
ORTA şiDDETLi YANIKLAR
Erişkinlerde vücut yüzeyinin,
% 2-10 u arasindaki 3. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)
% 15-25 i arasindaki 2. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)
% 50-75 i arasindaki 1. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)
Çocuklarda vücut yüzeyinin,
% 10-20 si arasindaki 2. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)
Bebeklerde, tüm 1. derece yaniklar (el, ayak, yüz, cinsel organ hariç)
şiDDETLi YANIKLAR
Erişkinlerde vücut yüzeyinin,
% 10 undan fazla olan 3. derece yaniklar ve 3. derece el, ayak, yüz, cinsel organ yaniklari.
% 25 inden fazla olan 2. derece yaniklar.
Çocuklarda vücut yüzeyinin % 20 sinden fazla olan 1. derece yaniklar
Bebeklerde, tüm 3. derece yaniklar.
Başa Dön
Isi Yaniklari
Yaş isi (buhar, her türlü kaynayan sivi -su, yağ) ve kuru isi (sicak metaller, ütü, alev, güneş) ile meydana gelirler.
ilkyardim:
Yanma sürecini sona erdirerek daha fazla yaralanmayi önlemek gerekir ; alevi söndürmek, kizgin metali uzaklaştirmak, yaş isiya maruz kalmiş giysileri çikarmak vb gibi. (DiKKAT: alev yaniğinda sentetik giysiler deriye yapişmişsa dokunulmaz; kaynar sivi yaniğinda eğer olayin üzerinden zaman geçmişse giysiler soğuk suya tutulmadan önce çikarilmaz aksi halde yapişan deride çikar)
1. derece yaniklarda
* ASLA yoğurt, salça, diş macunu, zeytinyaği vb. şeyler sürülmez !
* En az 10 dakika soğuk suya tutulur.
* Gerginliği azaltmak üzere yağli krem veya ağrisini almak ve gerginliği azaltmak üzere yanik merhemi sürülebilir.
* Geniş yaniklarda, kişi kendi içebilecek durumdaysa bol sivi içirilir.
2. derece yaniklarda tedavi 1. derece yaniklarla aynidir. ilave olarak; büller ASLA PATLATILMAZ ! Gerekiyorsa hastaneye götürülerek steril koşullarda pansuman yaptirilir. Eğer bül geniş bir alani kapsiyorsa, üstteki deri ASLA SOYULMAZ ! Eğer patlamişsa, o zaman içindeki sivi boşaldiktan sonra o kisim antiseptikle silinip üzeri steril gazli bez ile kapatilip sargi beziyle sarilir. Zira flaster yanikli dokuyu zedeleyebilir.
3. derece yaniklarda hastanin mutlaka bir yanik merkezine veya hastaneye götürülmesi gerekir. Hasta bilinçli (kendi içebilecek durumda) ise bol sivi içirilir. ALKOLLÜ ve ASiTLi içecekler iÇiRiLMEZ!
* Açik yanik yarasi hava ile temas ettiği sürece ağriya neden olacağindan, yaranin hemen hava ile temasi kesilmelidir, bunun için yara nemli steril gazli bez ile kapatilir. Böylece enfeksiyondan da korunmuş olur.
Kizgin madde siçramasi
Kizgin yağ, katran, zift gibi maddeler vücuda siçradiğinda, yakici etkileri soğuyana kadar devam eder. Bu nedenle bunlarin siçradiği kol ya da bacak hemen soğuk su içerisine sokularak uzun süre bekletilmelidir. (Güler, Ç., Bilir, N.; Herkes için ilkyardim. Çevre Sağliği Temel Kaynak Dizisi No: 1
YANGINDAN VE YANMAKTAN KURTARMA
Alev nedeniyle yanan kişi ayakta durursa oluşan gazlar ve dumanlar kolaylikla solunum yollarina gider, saçlar tutuşur. Tutuşan bir kişinin hemen yere yatirilmasi ve kendi çevresinde yuvarlanmasi sağlanmadir. Bu yanginin sönmesini sağlayacaktir. Alevler çoğu kez bu şekilde ya da kişinin hemen bir battaniye ya da haliya sarilmasiyla söndürülebilir.
Alevler söner sönmez yanan elbiselerin hepsinin hizla çikartilmasi gerekir. Çikartirken siyirarak çikartilmamali gerekirse kesilerek çikartilmalidir. Siyirarak çikartilmaya çalişirken alttaki yanik doku daha fazla zedelenir ve
zarar görür.
Yanan bölgeye beş dakika içerisinde soğuk su ya da soğuk uygulayarak yanma derecesi ve aşiri ağri engellenebilir.
Ayrica geniş ve derin yaniklarda tetanoz aşisi yaptirmakta yarar vardir.
Kimyasal Yaniklar
Kuvvetli asit veya bazlarla meydana gelir. Çoğunlukla endüstri, laboratuar veya fabrikalarda görülür. Sadece kimyasal maddeler değil onlarin oluşturduğu gazlar ve buharlar da kimyasal yaniklara (özellikle solunum yolunda) neden olurlar. Bu gibi iş yerlerinde normalde gerekli önlemlerin alinmiş, kişilerin eğitilmiş olmasi gerekir. Bu kişilerin yönlendirmeleri ile yardimci olunmasi, ilk yardimcinin kendisini korumasi açisindan önemlidir.
ilkyardim:
· Kendinizi korumayi sakin ihmal etmeyin.
· Hastanin kimyasal madde ile temasi kesilmelidir. Kimyasal madde;
KURU (TOZ) ise: Toz kimyasal madde, önce bir firça veya kuru bezle (en doğrusu elektrik süpürgesi ile) iyice vücuttan uzaklaştirilir, ondan sonra bol akan su ile yikanir. Öncelikle firçalamanin nedeni: toz halindeki kimyasal madde su ile karşilaştiğinda aktive olarak ciddi yaniklara yol açmaktadir.
SIVI ise: Hemen etkilenen bölgedeki giysiler çikarilir ve etkilenen alan basinçli su ile en az 10 dakika (ağri dinene kadar) yikanir.
Elektrik yaniklari, düşük veya yüksek voltajli akimla temas sonucu meydana gelir :
0.9 - 1 mA etkisizdir
1 -10 mA hafif etkilenme/ağri
10 -30 mA kol ve/veya bacakta kuvvet azalmasi
30 -75 mA solunum durmasi
75mA - 4 A kalp ritminde bozulma veya kalp durmasi
4 A ve üstü, kalp durmasi ve ölüm nedeni olabilir.
Ev aletleri yeterince ciddi yaniklara yol açabiliyorsa da, ciddi yaniklar genellikleyüksek voltajin bulunduğu fabrika ve yüksek gerilim hatlarinda çalişanlarda görülmektedir.
Elektriğin yaniğa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çikmasi gerekir. Elektrik yaniklari sonucunda 2 önemli tehlike vardir:
1.
Doku hasari, diştan görülen kismin küçüklüğünün tersine iç kisimda (derin dokularda) çok fazla olabilir. Giriş yarasi küçük ama çikiş yarasi tam tersine çok geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajli elektrik enerjisi kaslari ve deriyi, organ amputasyonu gerektirecek ölçüde harap edebilir.
2.
Yaniğa ilaveten (birkaç saat sonrasinda bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek voltajli akima kapilmiş kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akima kapilmiş kişiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akim kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çikartilir (gevşetilip birakilmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanaği yoksa o zaman, yalitkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik kaynağindan, ya da elektrik kaynaği (kablo vb ) kişiden uzaklaştirilir. Aksi halde yardim etmek isteyen kişi devreyi tamamlayacağindan kendisi de akima kapilabilir. Elektrik yaniklarinin, vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik kaynaği ile toprak arasindaki devreyi tamamlamasi sonucu oluştuğu hatirdan çikarilmamalidir.
DiKKAT: Akim kesildikten sonra kişiye ilkyardim yapmak üzere dokunmanin hiçbir sakincasi yoktur. Akim kesildikten sonra kişinin size elektrik aktarmasi (yani sizde de elektrik çarpmasi olmasi) söz konusu değildir. O nedenle dokunmaktan korkmayin.
ilkyardim:
*
ABC değerlendirilir ve devamliliği sağlanir. Gerekiyorsa TYD sağlanir. Unutmayiniz ki elektrik akimina kapilma nedeniyle kalbi durmuş kişileri hemen başlatilan TYD ile hayata döndürme şansi çok yüksektir.
*
Yanik yaralari varsa kuru steril pansumanla kapatilir.
*
Olasi kiriklar tesbit edilerek atellenir.
*
Tüm elektrik yaniklari hastanede daha ileri tedavi gerektiren ciddi yaralanmalardir.
Konu: YANIKLAR 
Mayıs 18th 2008, 16:09
